Het probleem van nederigheid en hypocrisie, een flinterdunne scheidslijn

Tegenwoordig leven we in een maatschappij waarin social media heersend is. Mensen die foto’s van zichzelf maken en plaatsen op Instagram, WeChat, Facebook en nog wat meer. In de hoop veel volgers te hebben en jezelf in de schijnwerpers te zetten. Niet alleen op social media, maar ook op andere facetten van ons leven wordt er van ons gevraagd om onszelf te presenteren.

Wil je die ene baan hebben bij bedrijf X? Maak een mooie, in het oog springende sollicitatiebrief met een goede relevante C.V. zodat de baas en HR manager jou kiest om op gesprek te komen. En als je op gesprek komt, bereid je dan maar voor. Dat is het hét moment om te schitteren en jezelf van je beste kant te laten zien. Mensen hebben vaak tegen mij verteld dat je bij een sollicitatiegesprek moet bluffen en jezelf beter moet presenteren dan dat je werkelijk bent. Dus je voert geen facturen in, maar je zorgt ervoor dat alle leveranciers betaald worden. En ben je geen boekhouder, maar het hart van de organisatie: jij zorgt dat alle inkomsten en uitgaven goed gestructureerd worden.

Maar toch, in ons Nederlandse cultuur, siert het niet om op te scheppen over jezelf. Althans dat wordt altijd gezegd. Bescheidenheid is een goede deugd. En sterker nog: nederigheid wordt vaak gezien als goed. Maar in sommige gevallen wordt het ook als zwakte gezien. “Je bent te goed voor deze wereld. De rest eet je op in deze jungle.”

Weet je, als ik aan nederigheid denk, dan leert de Bijbel heel duidelijk dat wij nederig moeten zijn. De definitie van nederigheid is volgens encyclo.nl: Nederigheid is bij mensen een houding of eigenschap die zich kenmerkt door weinig voor zichzelf te eisen en zichzelf niet op de voorgrond te plaatsen, en afkeer van gebruik van macht of aanvaarden, laat staan opeisen, van eer. Nederigheid is niet te combineren met egoïsme of egocentrisme.

Filippenzen 2:3 zegt duidelijk:

Zonder zelfzucht of ijdel eerbejag, doch in ootmoedigheid achtte de een de andere uitnemender dan zichzelf, en lette niet slechts op zijn eigen belang.

Om niet zomaar de bijbel te laten ‘buikspreken’, deze vers is geschreven in de context hoe we blij moeten zijn in Christus. Wanneer wij als christenen samen Christus aanbidden, moeten wij één zijn. Het is niet ik, maar wij. Daarom moeten wij de ander belangrijker vinden dan onszelf. Dat is ook een eigenschap van nederigheid. Daarna beschrijft Paulus verder in Filippenzen hoofdstuk 2 over Jezus Christus als hét voorbeeld van nederigheid, hoe hij zichzelf zich verlaagd had om een beperkte mens te zijn.

Niet alleen dat, vers 8 zegt zelfs: “Hij zich vernederd en is gehoorzaam geworden tot de dood, ja, tot de dood des kruises.” Jezus heeft zichzelf vernederd (nederig geweest) en aan Gods plan gehoorzaamd geweest tot zijn laatste menselijke adem. En dat voorbeeld moeten wij nemen.

Als wij dit voorbeeld van Jezus, dan zien wij een duidelijk contrast met de rest van de wereld waarbij men zichzelf moet bewijzen om die ene promotie te halen. Waarbij men voor eigen belangen moet opkomen, want anders doet niemand het. En toch zegt Jezus tegen ons het omgekeerde wat de wereld tegen ons zegt!

Moeilijk! Jazeker! We worden letterlijk en figuurlijk voor gek verklaard wanneer wij nederig zijn op de werkvloer. Of als we onze ‘rechterwang’ toe keren wanneer op onze ‘linkerwang’ wordt geslagen, of dat we onze ‘trui’ meegeven wanneer ons jas wordt gestolen. Waarom vraagt Jezus dat dan? Omdat we anders moeten zijn! Wat maakt ons anders als wij net als de wereld handelen? Wanneer wij oprecht nederig zijn, dan pas maken wij christenen het verschil.

Het mooie van nederigheid, is dat het niet te faken is voor jezelf en voor God. Jezus weet precies wanneer je iets meent en wanneer niet. Nederigheid kan je niet afdwingen door te handelen uit eigenbelang. Je kan het alleen afdwingen door niet te handelen uit eigenbelang. Je moet jezelf niet belangrijk neerzetten, je moet belangen van anderen voorop stellen.

Nederig zijn, makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe ben je nederig? En hoe kan je laten zien dat je nederig bent? Je kan moeilijk jezelf voorstellen en zeggen: “Goedendag, ik ben Kai Sam Cheung, ik ben geboren op 28-06-1985 en één van mijn eigenschappen is dat ik nederig ben en dat straal ik graag uit.” Hierin is al een duidelijke tegenstrijdigheid. Zoals in het definitie is aangegeven, je kan niet egocentrisch én nederig zijn.

Mensen moeten aan je zien dat je nederig bent. Sterker nog, God ziet of je nederig bent, in jouw houding, in jouw hart, in jouw denken en in jouw doen. Ook de maatstaf van mensen is niet betrouwbaar. Want hoe vaak gebeurt het dat wij niet werkelijk nederig zijn, maar slechts doen alsof wij nederig zijn. Daar is ook een ander woord voor, wat een nog negatievere lading heeft: hypocrisie.

Nederigheid is bijna hetzelfde als respect: het is moeilijk te verdienen en gaat heel makkelijk verloren. Hoe makkelijk is het om hypocriet te zijn. Wij verlangen naar goedkeuring van anderen, of dat anderen ons een compliment geeft. En als wij dat krijgen, hoe vaak zullen wij dan niet zeggen: “Valt wel mee!” of “Ik doe gewoon mijn werk” of “Ik deed gewoon wat ik moest doen” terwijl we eigenlijk onszelf inhouden. Eigenlijk zijn we zo blij met dat ene compliment waardoor wij diep in ons hart zeggen: “Yes! Praise me more!”.

Vooral in mijn eigen Chinese cultuur (ook al ben ik geboren en opgegroeid in Nederland), merk ik duidelijk mijn eigen hypocrisie. Natuurlijk word ik blij wanneer mensen een goed woordje tegen mij zeggen, maar uit natuurlijke reactie zeg ik: “Oh, is niet zoveel hoor”. Puur om mijzelf te camoufleren zodat zij niet door hebben dat ik bedoel: “Ja! Dat heb ik goed gedaan!” Of het nu cultuur gebonden is of niet, hypocrisie blijft hypocrisie.

Ik kan natuurlijk praktijk voorbeelden geven, waarbij tegen mij gezegd is: “Je bent te goed voor deze wereld, want…”, maar helaas kan ik dat niet geven. Want wanneer ik dit zeg, zal ik mijzelf in het zonnetje zetten, waardoor ik zelf niet meer nederig ben. Maar nu heb ik een nog groter probleem. Want door dit laatste stuk te lezen, zul je waarschijnlijk denken: “Hij laat zichzelf expres niet spreken, zodat hij niet opgeblazen overkomt!” En dat is het volgende, nog grotere probleem, want ik geef nu dan (expres) een verkeerd beeld van mezelf wat ik niet ben. Precies, ik ben nu hypocriet. En dat is het probleem van nederigheid. Je kan niets over zeggen, je kan niet laten zien dat je dat bent. Je kan alleen dingen doen en continu reflecteren of datgene wat je gedaan hebt voor je zelf is, of voor een ander. En wanneer wij eenmaal beginnen te denken dat we nederig zijn, dan is dat ook gelijk afgelopen: Nederigheid stopt wanneer we beginnen te denken/zeggen dat we nederig zijn.